KOMPAS.com – Tembung dasanama dalam bahasa Jawa memiliki arti yaitu persamaan kata dalam bahasa Jawa yang memiliki makna yang serupa, bahkan sama.
Tembung dasanama biasanya sering digunakan dalam karya sastra Jawa seperti tembang Jawa, parikan, geguritan, dan lainnya.
Dasanama bahasa Jawa juga digunakan dalam percakapan sehari-hari sebagai upaya untuk mempermudah penyampaian dan memperhalus kata sesuai tingkatannya.
Bagi orang yang membuat tembang-tembang Jawa, harus benar-benar menguasai konsep atau bahkan menghafal tembung dasanama agar dapat mengganti jatuhnya guru lagu dengan baik.
Baca juga: Teks Geguritan: Pengertian dan Contoh
Contoh tembung dasanama.
- Abang (merah) = abing, abrit, mbranang, mbrining, merah, jingga, dhadhu, rekta
- Anak (anak) = putra, atmaja, yoga, tanaya,suta, siwi, sunu, weka
- Angin (angin)= maruta,hawa, bayu, bajra, riwut, Pawana, lesus, sindhung, samirana
- Alas (hutan) = wana, bana, tarataban, girang, lirang, utan, baga, wulusan, welahan, wanawasa, wanadri, jenggala, kenana.
- Arep (mau) = karsa, apti, ayun
- Asu (anjing) = sona, srenggana
- Ati (hati) = manah, driya, galih, kalbu, nala, panggalih, tyas, wardaya, prana
- Awak (badan) = badan, salira, angga, raga
- Bangke (bangkai) = mayit, jisim, bathang, kunarpa, kuwandha, wangke, sawa
- Bapak (bapak) = rama, yayah, sudarma, Sudarmi, bapa
- Bledheg (petir) = Guntur, guruh, bajra, erawati, gelap
- Bodho (bodoh) = goblog, koplo, kebleg, blilu, dama, jugul, mudha, kumprung, pengung, pinging, punggung
- Bumi (bumi) = bawana, buwana, buntala, bantala, prata, brutala, basundara, basundari, jagad, kisma,Pratiwi, mandhala
Baca juga: Tembung Garba: Pengertian, Contoh
- Buta (rasaksa) = denawa, ditya, diyu, asura, danuja, yaksa, kelana, wil, raseksa
- Candra (bulan) = rembulan, purnama, wulan, sasi
- Dalan (jalan) = ratan, lurung, delanggung, enu, gili, hawan, lebuh, marga, sopana
- Dewa (dewa) = apsara, apsara, bhatara, Bhatari, dewata, widadara, sura, hyang, jawata, widadari
- Dhewe (sendiri) = piyambak, pribadi, priyangga
- Desa (desa) = dhusun, dhukuh, dhekah
- Gajah (gajah) = liman, dipangga, dipa, dirada, asti, esthi
- Gaman (senjata) = senjata, bedhama
- Gawe (kerja) = yasa, karya, kardi, karti
- Geni (api) = api, apyu, agni, brama, dahana, pawaka
- Getih (darah) = rah, ludira, rudira
- Gunung (gunung) = wukir, ardi, ancala, arga, giri, meru, parwata, prabata, aldaka
- Ibu (ibu) = rena, biyung, biyang, indhung, umi, wibi, puyengan, mbok
- Ijo (hijau) = ijem, royo-royo, wilis
- Ireng (hitam) = kresna, jlitheng, langking, cemeng
- Iwak (daging) = mina, ulam, matswa
- Jaran (kuda) = turangga, undhakan, swa, aswa, kapal, kudha
Baca juga: Mengenal Tembung Entar dalam Bahasa Jawa
Referensi:
- Drs. Imam Sutardjo, M. (2014). Kawruh Basa saha Kasusastran Jawi. Surakarta: Bukutujju.
- Nuraini, S. P. (n.d.). Pepak Basa Jawa. Karanganyar: Lingkar Media.
Simak breaking news dan berita pilihan kami langsung di ponselmu. Pilih saluran andalanmu akses berita Kompas.com WhatsApp Channel : https://www.whatsapp.com/channel/0029VaFPbedBPzjZrk13HO3D. Pastikan kamu sudah install aplikasi WhatsApp ya.