KOMPAS.com – Terdapat beberapa tingkatan dalam penggunaan Bahasa Jawa sehari-hari. Setiap tingkatan tersebut memiliki makna serta fungsi khusus.
Hal itu bertujuan untuk memastikan bahwa seseorang dapat berkomukasi sesuai unggah-ungguh Bahasa Jawa yang berlaku.
Berikut adalah tabel tingkatan bahasa dalam bahasa Jawa:
Kata bahasa Jawa dari abjad A sampai J:
Baca juga: Unggah-Ungguh Bahasa Jawa
Ngoko | Krama | Krama inggil | Arti |
adhi | adhi | rayi | adik |
adus | adus | siram | mandi |
akon | aken | dhawuh | menyuruh |
aku | kula | dalem | saya |
ambung | ambung | aras | mencium |
anak | anak | putra | anak |
anggo | angge | agem | memakai |
ati | manah | penggalih | hati |
awak | badan | salira | tubuh |
aweh | nyukani | maringi | memberi |
bali | wangsul | kondur | pulang |
bebuwang | bebucal | bobotan | buang air besar |
bener | leres | kasingguhan | benar |
biyen | riyin | rumiyin | dulu |
bojo | semah | garwa | suami/istri |
buyar | rampung | rampung | selesai |
cekel | cepeng | dipunasta | dipegang |
celathu | wicanten | ngendika | berbicara |
deleng | tingal | priksa | lihat |
dalan | radinan | margi | jalan |
dhuwit | yatra | arta | uang |
dhuwur | inggil | luhur | tinggi |
duwe | gadhah | kagungan | mempunyai |
embuh | kilap | duka | tidak tahu |
enggo | engge | agem | pakai |
entut | entut | sarib | kentut |
gawa | bekta | ngasta | membawa |
gelang | gelang | binggel | gelang |
gelem | purun | kersa | mau |
gelung | gelung | ukel | sanggul |
icip-icip | icip-icip | ngedhapi | mencicipi |
idu | idu | kecoh | air ludah |
iket | iket | dhestar | ikat kepala |
jamu | jampi | lolohan | jamu |
jaran | kapal | titihan | kuda |
jarit | sinjang | nyamping | jarik |
jeneng | nama | asma | nama |
joged | joged | beksa | tari |
jungkat | serat | pethat | sisir |
jupuk | mendhet | mundhut | mengambil |
Kata bahasa Jawa dari huruf K-T:
Baca juga: Mengapa Tata Krama Menimbulkan Rasa Nyaman?
Ngoko | Krama | Krama inggil | Arti |
kalung | kalung | sangsangan | kalung |
kandha | criyos | ngendika | berbicara |
kangge | kangge | kagem | untuk |
karep | kajeng | karsa | maksud |
kathok | sruwal | lancingan | celana |
kemu | kemu | kembeng | berkumur |
keris | dhuwung | wangkingan | keris |
konkon | kengken | ngutus | menyuruh |
kowe | sampeyan | panjenengan | kamu |
kramas | kramas | jamas | keramas |
kringet | kringet | riwe | keringat |
lair | lair | miyos | lahir |
lanang | jaler | kakung | laki-laki |
lara | sakit | gerah | sakit |
linggih | lenggah | pinarak | duduk |
madeg | madeg | jumeneng | berdiri |
makutha | makutha | kuluk | mahkota |
mangan | nedha | dhahar | makan |
mari | mantun | senggang | sembuh |
mati | pejah | seda | meninggal |
mayit | mayit | layon | mayat |
metani | metani | ngulik | mencari kutu |
meteng | wawrat | mbobot | mengandung |
mlaku | mlampah | tindak | berjalan |
mulih | mantuk | kondur | pulang |
mutah | nuntak | luntak | muntah |
nguyuh | toyan | turas | kencing |
nom | nem | timur | muda |
nonton | ningali | mriksani | melihat |
nunggang | numpak | nitih | menaiki |
obat | jampi | usada | obat |
omah | griya | dalem | rumah |
ora | boten | boten | tidak |
panah | jemparing | jemparing | panah |
payung | payung | songsong | payung |
pijet | pijet | petek | pijat |
pitakon | pitaken | pandangon | pertanyaan |
putu | wayah | wayah | cucu |
rai | rai | pasuryan | wajah |
sendok | sendok | lantaran | sendok |
selir | selir | ampil | istri selir |
slamet | wilujeng | sugeng | selamat |
suruh | suruh | sedhah | sirih |
susah | sisah | sengkel | susah |
tangi | tangi | wungu | bangun |
tangis | tangis | muwun | tangis |
teka | dugi | rawuh | datang |
tuku | tumbas | mundhut | beli |
turu | tilem | sare | tidur |
tuwa | sepuh | sepuh | tua |
tuwuh | tewah | tewah | tumbuh |
Baca juga: Pengertian Tata Krama, Manfaat, dan Jenisnya
Kata bahasa Jawa dari huruf U-Y:
Ngoko | Krama | Krama inggil | Arti |
umbel | umbel | gadhing | ingus |
umur | umur | yuswa | umur |
urip | gesang | sugeng | hidup |
wadon | estri | putri | wanita |
wahing | wahing | sigra | bersin |
watuk | watuk | cekoh | batuk |
wisuh | wisuh | wijik | membasuh tangan |
yekti | yektos | yektos | betul |
yen | bilih | bilih | jikalau |
Sumber: