Baca berita tanpa iklan. Gabung Kompas.com+

Wangsalan: Jenis dan Contoh

Kompas.com - 14/03/2024, 22:00 WIB
Eliza Naviana Damayanti,
Serafica Gischa

Tim Redaksi

KOMPAS.com - Salah satu jenis perumpaan yang sering digunakan orang Jawa dalam percakapan atau pacelaton adalah wangsalan.

Wangsalan dapat digunakan sebagai teka-teki murni dan juga untuk memberi nasihat atau menyindir seseorang.  

Fungsi ini dianggap sesuai dengan karakter orang Jawa yang tidak dapat atau tidak ingin berbicara secara langsung. 

Ada 3 jenis wangsalan, yaitu:

Wangsalan sajroning pacelathon

Wangsalan yang biasanya digunakan dalam percakapan sehari-hari.

Contoh:

  • Njanur gunung, kadingaren dolan mrene. (janur gunung: aren)
  • Ngrokok cendhak, bocah cilik ora kena neges-neges. (rokok cendhak : tegesan)
  • Njenang gula lho, aja lali. (jenang gula: glali)
  • Nggodhong garing, esuk-esuk kok wis nglaras. (godhong garing: klaras)
  • Balung klapa, ethok-ethok ora ngerti. (balung klapa: bathok)

Baca juga: Sesorah Bahasa Jawa: Pengertian, Contoh

Wangsalan edi peni

Wangsalan edi peni bisa terdiri dari satu atau dua kalimat seperti halnya pada wangsalan biasa. Dalam satu kalimat, wangsalan edi peni juga terdiri dari dua klausa.

Contoh:

  • Ancurkaca, kocak munggwing netra.
    Wong wruh rasa, tan mamak ing tata kraman.
    (ancur kaca: rasa, kocak munggwing netra: tesmak)
  • Carang wreksa, wreksa wilis tanpa patra.
    Ora gampang wong urip ing alam donya.
    (carang wreksa: pang) (wreksa wilis tanpa patra: wit kayu urip)

Wangsalan wujud tembang

Wangsalan yang wujudnya berbentuk tembang.

Contoh:

Pangkur 

Singgang gung kang piniyara,
Mardi siswa kakwinireng estri,
Wineh winulangaken wadu,
Peputhut mong pregiwa,
Kang sumewa pasewakaning kalangun,
Pangarantamireng pradangga,
Sesendhonan genti-genti

Artinya:

  • Singgang gung kang piniyara = winih
  • Mardi siwi = mulang
  • Kakawinireng = wada
  • Peputhut mong pregiwa = janaloka
  • Pangrantamireng = sendhon

Baca juga: Penggunaan Unggah-Ungguh Bahasa Jawa

 

Referensi:

  • Nuraini, D. P. (n.d.). Pepak Basa Jawa Lengkap. Karanganyar: Lingkar Media.
  • Raharjo, S. H. (n.d.). Kawruh Basa Jawa Pepak. Semarang: CV. Widya Karya.
Simak breaking news dan berita pilihan kami langsung di ponselmu. Pilih saluran andalanmu akses berita Kompas.com WhatsApp Channel : https://www.whatsapp.com/channel/0029VaFPbedBPzjZrk13HO3D. Pastikan kamu sudah install aplikasi WhatsApp ya.

Video rekomendasi
Video lainnya

Baca berita tanpa iklan. Gabung Kompas.com+
Baca berita tanpa iklan. Gabung Kompas.com+
Komentar
Close Ads
Bagikan artikel ini melalui
Oke
Login untuk memaksimalkan pengalaman mengakses Kompas.com