KOMPAS.com – Paribasan adalah perumpamaan atau ungkapan. Dalam bahasa Indonesia dapat diartikan sebagai peribahasa.
Meskipun paribasan berbentuk sederhana, paribasan memiliki makna yang mendalam. Para orangtua sering menggunakan paribasan ini untuk memberi tahu anak-anaknya agar mereka lebih siap untuk menghadapi kehidupan.
Berikut adalah paribasan-paribasan dan artinya:
Baca juga: Daftar Kosa Kata Netral Bahasa Jawa
Paribasan | Artinya | Bahasa Indonesia |
ana adulate ora ana begjane | arep nemu kabegjan, ning ora sida | hampir menemukan keberuntungan, tetapi tidak jadi |
anak polah, bapa kepradah | tingkah polahe anak dadi tanggung jawabe wong tua | tingkah anak menjadi tanggung jawab orang tua |
anggon mangsa | golek waktu kang prayoga kanggo tumindhak | mencari waktu yang pas untuk bertindak |
baladewa ilang gapite | ilang kakuwatane | hilang kekuatannya |
blaba wuda | saking lomane awake dhewe ora keduman | sangking royalnya, diri sendiri tidak kebagian |
becik ketitik, ala ketara | becik lan ala bakal ketara ing tembe burine | baik dan buruk akan terlihat nanti di belakang |
car-cor kaya kurang janganan | ngomong ceplas-ceplos ora dipikir dhisik | ngomong ceplas-ceplos tidak dipikir dahulu |
cedhak celeng boloten | cedhak karo wong ala bakal katut ala | dekat dengan ora buruk akan ikut buruk |
ciri wanci lila ginawa mati | pakulinan ala ora bisa diowahi yen durung mati | kebiasaan buruk tidak bisa dirubah jika belum mati |
dandang diunekke kuntul, kuntul diunekke dandang | ala diunekke becik, becik diunekke ala | buruk dikatain baik, baik dikatain buruk |
digarokake dilukokake | dikongkon nyambut gawe abot | disuruh bekerja yang berat |
diwenehi ati ngrogoh rempela | wis diwenehi sethithik, malah jaluk akeh | sudah dikasih sedikit, tapi minta banyak |
emban cindhe, emban siladan | pilih kasih, ora adil | pilih kasih tidak adil |
embat-embat celarat | wong nyambut gawe kanthi ati-ati banget | orang bekerja dengan hati-hati sekali |
entek jarake | wis entek kasugihane | sudah habis kekayaannya |
gajah alingan suket teki | lair lan batine ora padha, mesti ketara | perilaku dan hatinya tidak sama, akan terlihat |
garang garing | wong sumugih, nanging asline kekurangan | orang sok kaya, tapi sejatinya kekurangan |
gupak pulute, ora mangan nangkane | melu rekasane, nanging ora melu ngrasakake kepenake | ikut susahnya tapi tidak diajak senangnya |
idu didilat meneh | murungake janji sing wis diucapake | tidak menepati janji yang sudah diucapkan |
iwak lumebu wuwo | wong kena apus kanthi gampang | orang kena tipu dengan gampang |
jati ketlusupan ruyung | kumpulane wong becik, klebon wong ala | kumpulannya orang baik, kehadiran orang buruk |
jaran kerubuhan empyak | wong wis kanji banget | orang yang sudah kapok banget |
jer basuki mawa bea | samubarang gegayuhan butuhake ragat | semua kemauan membutuhkan biaya |
kacang ora ninggal kajang | kabiyasan anak tiru wong tuane | kebiasaan anak meniru orang tuanya |
kadang konang | gelem ngakoni sedulur mung karo sing sugih | mau mengakui saudara hanya dengan orang yang kaya |
kakehan gludug kurang udan | akeh omongane ora ana nyatane | banyak bicaranya tidak ada buktinya |
mbuwang tilas | ethok-ethok ora ngerti marang tumindhak kang ala sing dilakoni | pura-pura tidak tahu terhadap perilaku buruk yang dilakukan |
meneng widarane uleran | katon anteng, nanging sejatine ala atine | terlihat pendiam, tapi buruk hatinya |
mubra-mubru mlabar madu | wong sing sarwa kecukupan | orang yang serba kecukupan |
nabok nyilih tangan | tumindhak ala kanthi kongkonan wong liya | berperilaku buruk dengan perintah orang lain |
ngajari bebek nglangi | penggaweyan sing ora ana paedahe | pekerjaan yang tidak ada faedahnya |
nucuk ngiberake | nggoleki barang sepele sing wis ilang | mencari barang sepele yang sudah hilang |
ora ana banyu mili mendhuwur | ora ana akibat, tanpa sebab | tidak ada akibat tanpa sebab |
ora gonjo, ora unus | wong kang ala rupane uga atine | orang yang buruk rupanya juga hatinya |
ora kinang, ora udud | ora mangan apa-apa | tidak makan apa-apa |
rampak-rampak kethek | nyedhak-nyedhak mung arep gawe kapitunan | mendekat hanya ingin membuat kerusuhan |
rindik asu digitik | dikongkon nindakake penggaweyan kang cocok karo kekarepane | disuruh melakukan pekerjaan yang cocok dengan kemauannya |
rupa nggendhong rega | merga barange apik mula regane larang | karena barangnya bagus, maka dari itu harganya mahal |
sabar sareh mesthi bakal pikoleh | tumindhak samubarang aja kesusu | bertindaklah dengan tenang jangan tergesa-gesa |
sabaya pati, sabaya mukti | kerukunan kan nganti tekan pati | kerukunan yang sampai mati |
satru munguing cangklakan | mungsuh wong kang isih sanak sadulur | musuh orang yang masih saudara |
tebu tuwuh socane | prakara kang apik, bubrah merga ana sing ngrusuhi | perkara yang baik hancur karena ada yang merusuhi |
tekek mati ing ulone | nemoni cilaka merga saka guneme dhewe | menemukan celaka karena dari omongannya sendiri |
timun jinara | prakara gampang banget | perkara yang mudah sekali |
ucul saka kudangan | luput karo gegayuhane | tidak kesampaian keinginannya |
ulat madhep ati mantep | wis manteb banget kekarepane | sudah yakin sekali dengan keinginannya |
ungak-ungah pager arang | ngisin-isini | memalukan |
welas tanpa talis | karepe welas nanging malah gawe kapitunan | sejatinya kasihan tetapi malah membuat kerusuhan |
wis kebak sundukane | wis akeh banget lupute | sudah banyak sekali kesalahannya |
wiwit kuncung ngati gelung | wiwit cilik nganti tuwa | dari kecil sampai tua |
yitna yuwana mati lena | sing ngati-ati bakal slamet, sing sembrana bakal cilaka | yang berhati-hati akan selamat, yang bercanda akan celaka |
yiyidan mungging rampadan | biyen wong durjana, saiki wong alim | dulu orang buruk, sekarang orang alim |
yoga anyangga yogi | murid nirokake piwulangane guru | murid menirukan ajaran guru |
yuwana mati lena | wong becik oleh cilaka, merga kurang ati-ati | orang baik akan celaka, jika tidak hati-hati |
yuyu rumpung mbaron ronge | omahe magrong-magrong sejatine mlarat | rumahnya mewah, tetapi sejatinya miskin |
Baca juga: Penggunaan Unggah-Ungguh Bahasa Jawa
Referensi: