KOMPAS.com - Salah satu jenis perumpaan yang sering digunakan orang Jawa dalam percakapan atau pacelaton adalah wangsalan.
Wangsalan dapat digunakan sebagai teka-teki murni dan juga untuk memberi nasihat atau menyindir seseorang.
Fungsi ini dianggap sesuai dengan karakter orang Jawa yang tidak dapat atau tidak ingin berbicara secara langsung.
Ada 3 jenis wangsalan, yaitu:
Wangsalan sajroning pacelathon
Wangsalan yang biasanya digunakan dalam percakapan sehari-hari.
Contoh:
- Njanur gunung, kadingaren dolan mrene. (janur gunung: aren)
- Ngrokok cendhak, bocah cilik ora kena neges-neges. (rokok cendhak : tegesan)
- Njenang gula lho, aja lali. (jenang gula: glali)
- Nggodhong garing, esuk-esuk kok wis nglaras. (godhong garing: klaras)
- Balung klapa, ethok-ethok ora ngerti. (balung klapa: bathok)
Wangsalan edi peni bisa terdiri dari satu atau dua kalimat seperti halnya pada wangsalan biasa. Dalam satu kalimat, wangsalan edi peni juga terdiri dari dua klausa.
Contoh:
- Ancurkaca, kocak munggwing netra.
Wong wruh rasa, tan mamak ing tata kraman.
(ancur kaca: rasa, kocak munggwing netra: tesmak)
- Carang wreksa, wreksa wilis tanpa patra.
Ora gampang wong urip ing alam donya.
(carang wreksa: pang) (wreksa wilis tanpa patra: wit kayu urip)
Wangsalan wujud tembang
Wangsalan yang wujudnya berbentuk tembang.
Contoh:
Pangkur
Singgang gung kang piniyara,
Mardi siswa kakwinireng estri,
Wineh winulangaken wadu,
Peputhut mong pregiwa,
Kang sumewa pasewakaning kalangun,
Pangarantamireng pradangga,
Sesendhonan genti-genti
Artinya:
- Singgang gung kang piniyara = winih
- Mardi siwi = mulang
- Kakawinireng = wada
- Peputhut mong pregiwa = janaloka
- Pangrantamireng = sendhon
Baca juga: Penggunaan Unggah-Ungguh Bahasa Jawa
Referensi:
- Nuraini, D. P. (n.d.). Pepak Basa Jawa Lengkap. Karanganyar: Lingkar Media.
- Raharjo, S. H. (n.d.). Kawruh Basa Jawa Pepak. Semarang: CV. Widya Karya.
Simak breaking news dan berita pilihan kami langsung di ponselmu. Pilih saluran andalanmu akses berita Kompas.com WhatsApp Channel : https://www.whatsapp.com/channel/0029VaFPbedBPzjZrk13HO3D. Pastikan kamu sudah install aplikasi WhatsApp ya.