Baca berita tanpa iklan. Gabung Kompas.com+

30 Tembung Sanepan beserta Artinya

Kompas.com - 05/04/2024, 13:30 WIB
Eliza Naviana Damayanti,
Serafica Gischa

Tim Redaksi

KOMPAS.com - Istilah "sanepan" digunakan untuk menggambarkan kata-kata yang memiliki arti simbolis. 

Sederhananya, kata "sanepan" atau "tembung sanepa" digunakan untuk menggambarkan sesuatu sebagai buruk atau merendahkan, tetapi maknanya sebenarnya berbeda.

Sanepan sama seperti sindiran. Yang dimaksud tidaklah bermaksud serius maupun mengolok-olok, tetapi hanya berupa nasihat halus, sehingga orang yang disindir dapat menjadi lebih baik lagi.

Dalam bahasa Jawa, sanepan yaiku tembung sing digunakaken ing omong-omongan sing sifate umum tapi ditutupi utawa dikiasake.

Zaman saiki akeh digunakake ing omongan pedhalangan. Tembung-tembung sing digunakake ing sanepa sing dikiasaken yaiku sifat utawa kahanane manungsa.

Ananing pengucapane sanepan iku kosok balene utawa walikane, sing penerapane kanggo mbangetaken lan nyindir. 

Yuk, mengenal lebih dalam apa itu tembung sanepan!

Baca juga: Tembung Lingga Bahasa Jawa

Contoh penguraian tembung sanepan

Di bawah ini adalah beberapa penjelasan dari tembung sanepan, yaitu: 

  • Abang kertas
    Carli entas lara sampe limang dina sampe raine abang kertas
    Tembung "abang" diartikaken sewalike yaiku "putih" utawa "pucat"
    Dadi artine abang kertas iku pucet pisan
  • Abot kapuk
    Yuki bocah semono geringe baka ditimbang abot kapuk
    Tembung "abot" arti sewalike yaiku "enteng"
    Dadi arti tembung abot kapuk yaiku enteng pisan

Tembung-tembung sanepan

Berikut adalah tembung-tembung sanepan bahasa Jawa:

  1. Abang dluwang = putih banget = pucat sekali
  2. Abot kapuk = enteng banget = ringan sekali
  3. Agal glepung = lumer banget = cair sekali
  4. Aji godhong garing = ora ana ajine = tidak ada gunanya
  5. Amba godhong kelor = ciyut banget = sempit sekali
  6. Ambune arum jamban = ambune banger = bau sekali
  7. Anteng kitiran = polahe ora karuwan = bertingkah sekali
  8. Arang kranjang = arang banget = sering sekali
  9. Arang wulu kucing = akeh banget = banyak sekali
  10. Arum jamban = banger banget = busuk sekali
  11. Atos debog = empuk banget = empuk sekali
  12. Awake kuru semangka = awake lemu banget = badannya gendut sekali
  13. Bening leri = buthek banget = keruh sekali
  14. Benjo tampah = bunder banget = bulat sekali
  15. Brintik linggis = lurus banget = kaku sekali
  16. Dhuwur kencur = endhek banget = pendek sekali
  17. Gedhe gurem = cilik baget = kecil sekali
  18. Jero tapak meri = cethek banget = dangkal sekali
  19. Kandel kulit bawang = tipis banget = tipis sekali
  20. Kedhep tesmal = mentheleng = melotot
  21. Kuning silit kwali = ireng banget = hitam sekali
  22. Landhep dhengkul = kethul banget = tumpul sekali
  23. Legi bratawali = pait banget = pahit sekali
  24. Lemes pikulan = kaku banget = kaku sekali
  25. Lonjong mimis = banter banget (mlayu) = kencang sekali (lari)
  26. Pait madu = legi banget = manis sekali
  27. Peret beton = lunyu banget = licin sekali
  28. Resik peceren = kotor banget = kotor sekali
  29. Rindhik asuk digitik = cepet banget = cepat sekali
  30. Wujude agal glepung = wujude lembut banget = wujudnya halus sekali

Baca juga: Tembung Plutan: Pengertian, Contoh

Contoh kalimat
Agar lebih mengerti tentang tembung sanepan, berikut contoh kalimatnya:

  1. Pesone sui ora dienggo dadi landhep dhengkul (pisaunya lama tidak dipakai jadi tumpul sekali)
  2. Aku lewat kali cedak omahmu dalane peret beton (Aku lewat sungai dekat rumahmu jalannya licin sekali)
  3. Ombenanmu wis tak gajal kok jebul legi bratawali ngono (Minumanmu sudah aku coba ternyata pait sekali)
  4. Aku arep nyapu dhisik, latar omah resik peceren (Aku ingin menyapu dulu, depan rumah kotor sekali)
  5. Adhiku anteng kitiran (Adekku bertingkah sekali)

 

Referensi:

  • Raharjo, S.H. (n.d). Kawruh Basa Jawa Pepak. Semarang: CV. Widya Karya.
  • Budi Anwar. (n.d). Baboning Pepak Basa Jawa. Sidoarjo: Genta Group Production
Simak breaking news dan berita pilihan kami langsung di ponselmu. Pilih saluran andalanmu akses berita Kompas.com WhatsApp Channel : https://www.whatsapp.com/channel/0029VaFPbedBPzjZrk13HO3D. Pastikan kamu sudah install aplikasi WhatsApp ya.

Video rekomendasi
Video lainnya

Baca berita tanpa iklan. Gabung Kompas.com+
Baca berita tanpa iklan. Gabung Kompas.com+
Komentar
Close Ads
Bagikan artikel ini melalui
Oke
Login untuk memaksimalkan pengalaman mengakses Kompas.com